Οι φοβίες των παιδιών

Γράφει η Δρ. ΜΥΡΣΙΝΗ ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ*

Η φοβία είναι ένας έντονος και αδικαιολόγητος φόβος για ένα αντικείμενο ή μια κατάσταση. Όχι μόνο οι ενήλικες αλλά και τα παιδιά πάσχουν από μια πληθώρα φοβιών το περιεχόμενο των οποίων αλλάζει με την ηλικία. Τα βρέφη γεννιούνται με έναν έμφυτο φόβο για τους δυνατούς θορύβους αλλά και με τον φόβο της πτώσης. Η σταδιακή τους επαφή με το περιβάλλον προσθέτει στο περιεχόμενο των πρώιμων φόβων μια άλλη διάσταση: η απουσία του γονιού, οι ξένοι άνθρωποι, τα ζώα, τα μεγάλα αντικείμενα. Ο δίχως όρια φαντασιακός κόσμος χαρακτηρίζει τον παιδικό ψυχισμό στην προσχολική ηλικία και αντανακλάται στη θεματολογία των φοβιών: το μεταφυσικό, οι κεραυνοί, οι αστραπές, τέρατα που αναδύονται από παραμύθια, το σκοτάδι…

Γιατί όμως κάποια παιδιά είναι πιο ευάλωτα στον φόβο;

Oι φοβίες καθρεφτίζουν τον συναισθηματικό κόσμο και την ιδιοσυγκρασία του παιδιού. Συναρτώνται με τα τραυματικά γεγονότα που ενδέχεται εκείνο να έχει βιώσει, καθώς και με τις στάσεις, τις αντιλήψεις αλλά και τις ανεπεξέργαστες φοβίες των ίδιων των γονέων. Φανταστείτε ένα παιδί που βρίσκεται σε κλειστό χώρο (π.χ. ασανσέρ, αίθουσα κινηματογράφου, λεωφορείο) και η μητέρα του έχει τάσεις κλειστοφοβίας. Εκείνο παρατηρεί την ρητή ή την άρρητη φοβική συμπεριφορά της μητέρας του, μπορεί και αντιλαμβάνεται και μιμείται την φοβική της αντίδραση, μαθαίνοντας την εν δυνάμει δυσλειτουργική πίστη ότι «οι κλειστοί χώροι είναι επικίνδυνοι, εγώ είμαι ευάλωτος, κινδυνεύω». Μία τέτοια πεποίθηση είναι πιθανόν σταδιακά να εγείρει συμπεριφορές αποφυγής στο παιδί καθώς και συναισθήματα φόβου και άγχους όταν βρίσκεται εκτεθειμένο σε κλειστούς χώρους.

Οι παιδικές φοβίες εκδηλώνονται με τα παρακάτω συμπτώματα:

• Αγχώδη αντίδραση στην επαφή με το φοβικό αντικείμενο. π.χ. αύξηση των καρδιακών παλμών, ταραχή, κλάμα.
• Τάση για αποφυγή του αντικειμένου ή της κατάστασης που του προκαλεί φόβο.
• Προσκόλληση στον γονιό για διαβεβαίωση και καθησυχασμό.
• Ταραγμένο ύπνο και περιστασιακοί εφιάλτες.
• Νυχτερινή ενούρηση.

Οι γονείς προκειμένου να βοηθήσουν το παιδί μπορούν:

• Να δείξουν κατανόηση και όχι να υποτιμούν τον φόβο του παιδιού λέγοντας του ότι «είναι χαζό να φοβάσαι».
• Να επεξεργαστούν οι ίδιοι τους φόβους τους ώστε αυτοί να μην προβάλλονται πάνω του.
• Να είναι συνεπείς στη στάση τους χωρίς να δίνουν διπλά μηνύματα: π.χ. όταν βρίσκονται κάπου ψηλά η μητέρα λέει «μην φοβάσαι», παράλληλα όμως κρατά κοντά της το παιδί όταν το παιδί κοιτά κάτω.
• Να εκθέσουν το παιδί σταδιακά στο αντικείμενο του φόβου του και όχι να το καθησυχάζουν απλά και μόνο με τα λόγια.
• Η άρνηση του συμπτώματος και η αποφυγή του φόβου επιδεινώνουν την εξέλιξη του προβλήματος. Οι περισσότερες φοβίες στους ενήλικες είναι ανεπεξέργαστες παιδικές φοβίες που ποτέ δεν αντιμετωπίστηκαν!
• Όταν οι φοβίες διαρκούν πάνω από έξι μήνες, είναι έντονες, και αποδιοργανώνουν την καθημερινή ζωή του παιδιού, τότε προτείνεται η επαφή με έναν παιδοψυχολόγο με στόχο την συμμετοχή του σε έναν κύκλο ψυχοθεραπευτικών συνεδριών.

* Ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια (Ph.D)
Συγγραφέας του βιβλίου «Η ψυχή στην χώρα των ανθρώπων», Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα