Γλωσσική Ανάπτυξη
Από Δρ. Bettye M. Caldwell
Δεχόμαστε συνεχώς ερωτήσεις σχετικά με την ανάπτυξη της γλώσσας και του λόγου των παιδιών. Στο άρθρο αυτό προσπαθούμε να δώσουμε απαντήσεις στα 20 πιο δημοφιλή ερωτήματα και ανησυχίες των γονιών.
Οι γονείς των οποίων τα παιδιά μιλούν λίγο αργότερα από το αναμενόμενο δε χρειάζεται να ανησυχούν, καθώς υπάρχει μεγάλη διαφοροποίηση στις ηλικίες που τα παιδιά επιτυγχάνουν τους διαφορετικούς σταθμούς ανάπτυξης. Ο μέσος όρος ηλικίας που δίνεται για ένα επίτευγμα δε σημαίνει κάτι.
Εδώ παρουσιάζονται 20 τρόποι για τη διευκόλυνση της γλωσσικής ανάπτυξης στα μικρά παιδιά. Οι συστάσεις αυτές είναι χρήσιμες είτε το παιδί σας έχει αργούς, μέτριους ή γρήγορους ρυθμούς στη γλωσσική ανάπτυξη.
Ας δούμε τώρα τις 20 απαντήσεις.
1) Απαντήστε στον ήχο με ήχο, στην ομιλία με ομιλία. Όταν το μωρό σας αρχίσει να βγάζει ακατάληπτους ήχους, απαντήστε του με τους ίδιους ήχους. Μερικές φορές αντιδράστε σα να γνωρίζετε ακριβώς τι σημαίνουν οι ήχοι αυτοί: "Ώστε θέλεις να βγεις από την κούνια σου ε;" Μερικές φορές μπορείτε να του "απαντήσετε" με παιχνιδιάρικους ήχους.
2) Βρείτε χρόνο να "καθίσετε και να μιλήσετε" στο μωρό σας σε καθημερινή βάση. Η φροντίδα ενός παιδιού απαιτεί τόσο χρόνο που ίσως να είναι δύσκολο να βρείτε μερικές στιγμές απλά για να "μιλήσετε". Επίσης, μερικοί γονείς αισθάνονται ντροπή να μιλάνε σε ένα μωρό. Αυτός όμως είναι ένας πολύ σημαντικός τρόπος αλληλεπίδρασης. Βάλτε το μωρό να καθίσει με το προσωπάκι του κοντά στο δικό σας και μιλήστε για ό,τι σας έρχεται στο μυαλό. Και μην ξεχνάτε να του δίνετε τη δυνατότητα να "απαντήσει".
3) Μιλάτε πάντα εύηχα και καθαρά. Πολλοί από εμάς μουρμουρίζουν και μπεμπεκίζουν στα μωρά. Επιπλέον, την ώρα που μιλάμε ακούγονται συνήθως πολλοί ήχοι ταυτόχρονα από διάφορες πηγές (πιστολάκι, πλυντήριο, ραδιόφωνο, τηλεόραση κ.λπ.). Ο υπερβολικός θόρυβος στέκεται εμπόδιο στη μάθηση της γλώσσας.
4) Συνδέστε λέξεις με πράξεις. Κάνετε διάφορες χειρονομίες και κινήσεις όταν μιλάτε στο μικρό παιδί σας συνδέοντας έτσι τις πράξεις με τις λέξεις. "Θα σου δώσω ένα μπισκοτάκι από το ντουλάπι" (δείχνετε το ντουλάπι ενώ περπατάτε).
5) Δώστε ένα χαρακτηρισμό σε αντικείμενα και πράξεις όταν απευθύνεστε στο μωρό σας. Μερικές φορές, ο γονιός πρέπει να ενεργεί σαν το δημοσιογράφο που κάνει μια σημαντική ανταπόκριση. Ενώ ασχολείστε με τις καθημερινές δουλειές, περιγράψτε τις στο παιδί σας "Τώρα θα φυλάξω τα ρούχα και μετά θα πάμε στο σούπερ μάρκετ." Τονίζετε μερικές από τις βασικές λέξεις.
6) Βοηθήστε τα παιδιά να επικοινωνήσουν με χειρονομίες. Παίξτε παιχνίδια, όπως "Πλάθω Κουλουράκια" μόλις το μωρό σας αρχίσει να κάθεται. Με τα λίγο μεγαλύτερα μωρά μπορείτε να παίξετε παντομίμα με χειρονομίες. Καθώς βγάζετε το παιδί σας από το κάθισμα του αυτοκινήτου μπορείτε να του πείτε "Έχεις μεγαλώσει τόσο πολύ που με δυσκολία μπορώ να σε βγάλω από το καθισματάκι σου." Παρεμπιπτόντως, ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν ότι τα πολύ μικρά παιδιά πρέπει να διδάσκονται τη νοηματική γλώσσα. Πρόκειται για μια ενδιαφέρουσα ιδέα.
7) Προσαρμόστε μερικά λόγια σας στο γλωσσικό επίπεδο του παιδιού. Αυτό δε σημαίνει πως θα πρέπει να μιλάτε συνέχεια μωρουδιακά ή να χρησιμοποιείτε σύντομες προτάσεις. Ωστόσο, όταν το μωρό σας αρχίσει να λέει τη βόλτα «άτα», πείτε τη κι εσείς έτσι τουλάχιστον μερικές φορές. Ωστόσο, προσπαθήστε επίσης να χρησιμοποιείτε απλή και «σωστή» γλώσσα, καθώς είναι σημαντικό για το παιδί σας να ακούει την καθαρή ομιλία των ενηλίκων.
8) Κατά τη διάρκεια της συζήτησης, βοηθήστε τα παιδιά να μάθουν να σκέφτονται. Κάνετε το παιδί σας να σκεφτεί ή να θυμηθεί κάτι με ερωτήσεις και φράσεις όπως, «Πού άφησες την μπλούζα σου;», «Θα βγούμε έξω για λίγο πριν από το φαγητό. Πήγαινε να πάρεις το μπουφάν σου.» Οι φράσεις αυτές ενισχύουν τη σημασία της μνήμης στο παιδί σας και παρουσιάζουν τη χρονική σειρά των διαφόρων δραστηριοτήτων.
9) Να θυμάστε ότι τα ρήματα είναι οι μύες της γλώσσας. Είναι εύκολο να πιστέψετε ότι εάν το παιδί σας μάθει αρκετά ουσιαστικά, θα γνωρίζει πλέον αρκετές λέξεις. Ωστόσο, η πολυπλοκότητα της γλώσσας απαιτεί την προηγμένη χρήση των ρημάτων. Λέγοντάς του «Πάμε βόλτα», τονίστε τη λέξη «πάμε» όσο και τη λέξη «βόλτα».
10) Από την ηλικία των 12 μηνών και μετά, κάνετέ του πολλές ερωτήσεις. Τίποτα δεν διευκολύνει περισσότερο τη σκέψη από μια ερώτηση. Καθώς θα μεγαλώνει και θα γίνεται πιο ομιλητικό, απαντήστε στις ερωτήσεις του με ερωτήσεις. Βεβαιωθείτε ότι μερικές από τις ερωτήσεις σας επιδέχονται πολλές απαντήσεις και μην επιμένετε να σας δώσει μια συγκεκριμένη απάντηση. Για παράδειγμα, όταν διαβάζετε ένα βιβλίο σταματήστε για λίγο και ρωτήστε το παιδί σας, «Και τώρα τι πιστεύεις ότι θα κάνει αυτό το κοριτσάκι;»
11) Βοηθήστε το παιδί σας να γίνει καλός ακροατής και παρατηρητής. Όταν βρίσκεστε μέσα στο αυτοκίνητο, κατευθύνετε την προσοχή του σε ενδιαφέροντα τοπία και εικόνες. Μην το βάζετε διαρκώς να ακούει ραδιόφωνο ή κασέτες παρά μόνο όταν υπάρχει πιθανότητα να ακούσει πραγματικά.
12) Βεβαιωθείτε ότι η γλώσσα που χρησιμοποιείτε έχει χαρούμενη και θετική σημασία. Μερικά παιδιά ακούν πολύ λίγες λέξεις που δεν αρνητικές: "Σιωπή." "Κατέβα αμέσως από εκεί πάνω." "Μη χτυπάς τον αδερφό σου." Εάν ένα μεγάλο ποσοστό των λέξεων που απευθύνονται στο παιδί έχει δυσάρεστη σημασία, μην περιμένετε ότι θα θελήσει να μιλήσει.
13) Βοηθήστε τα παιδιά να εκφράσουν συναισθήματα και να μάθουν λέξεις που περιγράφουν τα συναισθήματά τους. «Είσαι λυπημένος σήμερα;», «Νομίζω ότι έχεις θυμώσει.», «Με κάνεις πολύ χαρούμενη όταν μοιράζεσαι τα παιχνίδια σου με την αδελφή σου.» Όταν το παιδί μαθαίνει λέξεις που περιγράφουν συναισθήματα, μπορεί να αντιληφθεί και να ελέγξει ευκολότερα αυτά τα συναισθήματα.
14) Να δείχνετε υπομονή όταν προσπαθεί να σας πει κάτι και δεν τα καταφέρνει. Μερικές φορές, τα μικρά παιδιά αναζητούν τις λέξεις και δυσκολεύονται φοβερά να διατυπώσουν κάτι. Πολλά παιδιά (ιδιαίτερα τα αγόρια) επαναλαμβάνουν γράμματα, συλλαβές ή λέξεις σε αυτή τους την προσπάθεια. "Κατεβείτε" στο επίπεδο του παιδιού σας και περιμένετε με υπομονή να τα καταφέρει. Ό,τι κι αν κάνετε, αντισταθείτε στον πειρασμό να του ζητήσετε να μην επαναλαμβάνει διάφορα πράγματα
15) Διαβάζετε στο παιδί σας. Μην αφήσετε να περάσει ούτε μια μέρα χωρίς να του διαβάσετε τουλάχιστον μια ή δύο ιστορίες. Η διαδρομή μέχρι τη βιβλιοθήκη πρέπει να είναι οικογενειακή συνήθεια. Αφήστε το παιδί σας να δείξει με το δάχτυλο κάποιες εικόνες, καθώς εσείς θα του λέτε κάποιες λέξεις. Πείτε του π.χ. «Δείξε μου το σκυλάκι.»
16) Βοηθήστε το παιδί να αρχίσει να καταλαβαίνει τη σχέση μεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου. Προφανώς αυτή η απάντηση έχει σχέση με την προηγούμενη πρότασή μας. Όταν το παιδί μεγαλώσει λιγάκι, δώστε έμφαση σε λέξεις-κλειδί. Διαβάστε του μια αγαπημένη ιστορία και στη συνέχεια πείτε του, «Αν δε διαβάσω μερικές λέξεις που βρίσκονται στο βιβλίο, η ιστορία ακούγεται λιγάκι διαφορετική κάθε φορά.»
17) Μάθετέ του να χρησιμοποιεί ευγενικές λέξεις. Υπάρχει πιο σημαντική λέξη στη γλώσσα μας από το «ευχαριστώ»; Το «παρακαλώ» ίσως. Μπορείτε να του μάθετε αυτές τις λέξεις σε μικρή ηλικία και η χρήση τους θα πρέπει να είναι τακτική, τόσο από εσάς όσο και από εκείνο.
18) Ενθαρρύνετε την απλή απομνημόνευση. Τα παιδιά, εδώ κι εκατοντάδες χρόνια λατρεύουν τα απλά ποιήματα και τις παιδικές ρίμες. Βοηθήστε το μικρό σας να απομνημονεύσει μερικές. Επίσης βοηθήστε το να μάθει το όνομά του και τα ονόματα άλλων μελών της οικογενείας σας. Καθώς θα πλησιάζει στην ηλικία των 5 ετών, προσπαθήστε να του μάθετε τη διεύθυνση και τον αριθμό του τηλεφώνου σας.
19) Μην ξεχνάτε τα τραγουδάκια. Τραγουδήστε του (κάνοντας και τις αντίστοιχες κινήσεις) διάφορα πολυαγαπημένα τραγούδια ξανά και ξανά. Αν δεν ενοχλεί, επιτρέψτε του να τα τραγουδήσει στους συγγενείς και τους γείτονες.
20) Ακούστε το παιδί σας. Ολοκληρώνουμε με αυτή τη σύσταση, η οποία αποτελεί λογική συνέχεια της πρώτης πρότασής μας και η οποία σας ενθαρρύνει να ανταποκρίνεστε σε κάθε προσπάθεια του παιδιού σας να μιλήσει. Δε θα μπορέσετε να απαντήσετε στο μικρό σας εάν δεν το ακούτε και τα παιδιά δεν πρόκειται να μιλήσουν όταν κανείς δεν τα ακούει, ιδιαίτερα εάν εσείς δεν τα ακούτε!
Οι είκοσι αυτές απαντήσεις αποτελούν μια απλοποιημένη μέθοδο που θα σας βοηθήσει να καλλιεργήσετε τη γλωσσική ανάπτυξη των παιδιών σας. Δε χρειάζεται να τις απομνημονεύσετε, αλλά δεν θα ήταν άσχημη ιδέα να τους ρίχνετε μια ματιά πότε πότε. Όπως τα παιδιά σας δε θυμούνται τα πάντα με την πρώτη και χρειάζονται επαναλήψεις και δοκιμές, το ίδιο ισχύει και για εσάς. Οι προτάσεις αυτές αποτελούν ένα πλαίσιο προκειμένου να βοηθήσετε τα παιδιά σας να συνειδητοποιήσουν πλήρως την ανθρώπινη υπόστασή τους, δηλαδή την ικανότητα να επικοινωνούν αποτελεσματικά με τους άλλους ανθρώπους στον κόσμο τους. Εσείς θα παίξετε σημαντικό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία.
Οι συμβουλές μας προς τους γονείς δίνονται μόνο ως προτάσεις. Προτείνουμε να συμβουλευτείτε το γιατρό σας για ό,τι σας προβληματίζει ή για πολύ σημαντικά ζητήματα που αφορούν στο μωρό σας.
